İnşaat ve jeoloji gibi alanlarda kullanılan bir kavram olan karot, zeminlerden ya da yapılardan numune almak için kullanılan bir yöntemdir. Karot yöntemiyle numune alınması; bina sağlığının analiz edilmesi ve dolayısıyla insan hayatını olumsuz etkileyecek sorunlara yönelik önlemler alınması açısından hayati öneme sahiptir. Özellikle deprem sonrası binaların dayanıklılığını ölçmek için bir deprem testi olarak da değerlendirilebilir. Peki karot nedir ve nasıl alınır?
Karot Nedir?
Karot, hem zeminlerden hem de binalardan silindirik numuneler alınmasını sağlayan bir yöntemdir. Alınan numuneler laboratuvarlara gönderilerek gerekli analizler ve incelemeler yapılır. Bu analizler ile betonun kalitesi, mevcut basınç değeri ve dolayısıyla yapıların dayanıklılığı ölçülür. Karot ile alınan malzemenin özellikleri hakkında detaylı bilgi sahibi olmak mümkündür. Karot örneği genellikle perde beton ya da kolon gibi taşıyıcı sistemlerden alınır. Karot numunesi almak için kullanılan makine, beton içerisinden silindirik, havuca benzeyen bir numune çıkarır. Bu yüzden de uygulamanın ismi İngilizcede havuç anlamına gelen carrot kelimesinden alınmıştır.
“Karot testi nedir?” ya da “karot örneği nedir?” gibi soruların cevaplarını öğrenmek, bu işlemi neden yaptırmanız gerektiği konusunda size bilgi verir. Aynı zamanda karot testi yaptırmak için de teşvik eder.
Karot Hangi Amaçlarla Kullanılır?
Karot testi inşaat sektöründe betonun kalitesini ve dayanıklılığını test etmek için kullanılır. Karot testi sayesinde yapılardaki hasarları tespit etmek, bu hasarlara göre onarım çalışmaları gerçekleştirmek mümkün hale gelir. Ayrıca yapıların denetlenmesi sürecinde, kullanılan malzemelerin standartlara uygun olup olmadığı da karot numuneleri ile anlaşılabilir. Ayrıca jeoloji ve maden faaliyetlerinde maden yataklarının değerlendirmesi, yeraltı formasyonlarının incelenmesi, zemin özelliklerinin değerlendirilmesi, petrol ve doğalgaz arama faaliyetleri de karot ile mümkündür. Toprak ya da su kirliliğinin değerlendirilmesi de yine karot ile gerçekleştirilebilir.
Elbette karot makinesi yaygın olarak inşaat sektöründe değerlendirilebilir. İnşaat sektöründe karot delme makinesi kullanım alanları ise şunlardır:
- Deprem sonrası yapı sağlığının kontrol edilmesi ve yapılacak güçlendirme çalışmalarının belirlenmesi,
- Binalara kapı, pencere ya da gider gibi alanların açılması,
- Tesisat döşemelerinin gerçekleştirilmesi için beton delme,
- Beton üzerine yapılan yerleştirmelerin uygun olup olmadığının kontrol edilmesi.
Binanın zarar görmemesi, numunenin doğru şekilde alınması ve güvenilir karot testi sonuçları elde etmek için, betondan numune alma işleminin bu işin profesyonelleri tarafından gerçekleştirilmesi gerekir. Peki karot nasıl alınır ve betonarme binada olumsuz etkileri olur mu?
Karot Alma İşlemi Nasıl Yapılır?
Karot alma işlemi sırasında öncelikle kullanılacak olan tekniğe ve ekipmanlara karar verilmesi gerekir. Eğer beton ya da kaya gibi sert zeminlerden karot alma işlemi yapılacaksa yüksek hızda dönen, malzemeyi keserek numuneyi çıkaran elmas uçlu karot matkapları kullanılır. Fakat tortul kayalar gibi daha yumuşak zeminlerden karot alınacaksa rotary karot matkapları kullanılabilir.
Karot testinin uygulanabilmesi için tüm sürecin yönetmeliklere uygun şekilde gerçekleştirilmesi gerekir. Karot yönetmeliği belirlenmiş olan karot gereklilikleri şu şekildedir:
- Zemin kattan 3, diğer katlardan ise 2 adet olacak şekilde bina karotu alın,
- En az 9 adet sertleşmiş beton numunesini, 400 metrekareye 1 adet düşecek şekilde alın,
- Her kattan en az 3 beton numunesi alın.
Kolondan ve kirişten numune alma yöntemleri birbirinden farklıdır. Örneğin kolondan karot almak istiyorsanız, kolon kenarının en az 30 cm genişliğinde olması gerekir. Aksi halde numune alma işlemi yapılamaz. Ayrıca daha önceden karot testi yapılmış olan bir kolona ikinci bir karot uygulaması yapılmamalıdır. Kirişten numune alma işlemi, kolondan numune alma işlemine göre daha risklidir ve mümkünse yapılmamalıdır. Tıpkı kolonda olduğu, kiriş yüksekliğinin 30 cm’den düşük olduğu durumlarda karot alınmamalıdır.
Karot Analizi Nasıl Yapılır?
Karot alınacak bölge belirlenerek işaretlendikten sonra karot ucu bölgeye yerleştirilir ve numune çıkarılır. Bu işlem için genellikle el sondaj makinesi kullanılır. Çıkarılan numune etiketlendikten sonra laboratuvara gönderilir ve analiz süreci başlar. Numune fiziksel ve kimyasal özellikler üzerinden birtakım testlere tabi tutulur. Bu testler sonucunda elde edilebilecek sonuçlar ise şunlardır:
- Betonun basınca karşı olan mukavemeti,
- Çekme ve eğilme gibi durumlara karşı dayanıklılık,
- Kullanılan malzemenin porozitesi ve yoğunluğu,
- Malzemenin kimyasal ve mineral içerikleri.
Karot analizleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde bulunan kurumlar aracılığıyla yapıldığında karot raporu sonucu genellikle 3 ila 10 gün içerisinde açıklanır. Özel şirketler aracılığıyla yaptırdığınız testleri ise biraz daha hızlı şekilde sonuçlanabilir. Peki karot alma binaya zarar verir mi ve betondan numune alma işlemi sonrasında neler yapılmalı?
Karot Testi Binaya Zarar Verir Mi?
Karot testi doğru şekilde uygulandığı sürece binaya herhangi bir zarar vermez. Fakat numunenin alındığı bölgenin zayıflaması, titreşim ya da basınç nedeniyle çevredeki beton yüzeylerde çatlak oluşumu, koruyucu kaplamaların zarar görmesi nadir karşılaşılan risklerdir. Bu risklerin minimize edilmesi için alınması gereken önlemler ise şunlardır:
- Numunenin alınacağı bölge doğru şekilde belirlenmelidir,
- Doğru ekipmanlar, doğru uçlar kullanılarak titreşim ve basınç azaltılmalıdır,
- Ekipmanlar alanında uzman, profesyonel personeller tarafından kullanılmalıdır,
- Çevresel etkenler değerlendirilmelidir.
Tüm bunlara ek olarak karot çıkarılan bölgenin doğru şekilde, doğru malzemeler kullanılarak doldurulması gerekir. Peki karot alınan yer nasıl doldurulur? Bunun için öncelikle delik içerisindeki toz ya da kırıntılar mümkün olduğunca temizlenmelidir. Doldurma işlemi sırasında ise yüksek mukavemetli harçlar ya da epoksi yüksek bağlayıcılığa sahip malzemeler kullanılmalıdır. Sonuç olarak “karot testi binaya zarar verir mi?” sorusuna rahatlıkla “hayır” cevabı verilebilir.
Karot Testi Avantajları Nelerdir?
Karot testi binaların zarar görmesi ve hatta yıkılmaması için kritik bir öneme sahiptir. Nitekim ülkemizde yakın zamanda gerçekleşmiş olan depremlerle birlikte karot testinin gerekliliği çok daha iyi bir şekilde anlaşılmıştır. Çünkü karot testi hem binaların hem de insan hayatının korunmasını sağlar. Karot testinin öne çıkan avantajları ise şunlardır:
- Karot ile elde edilen sonuçlar kesindir. Yapısal sorunların tespit edilmesini, gerekli önlemlerin alınmasını sağlar.
- Hemen hemen tüm malzeme tiplerine uygulanabilir.
- Laboratuvar testleri için uygundur.
- Yapı üzerindeki belirli noktalara odaklanarak noktasal tespit yapabilir.
- Yapı güvenliğinin ve performansının iyileştirilmesine katkı sağlar.
Bu avantajlar göz önünde bulundurulduğunda karot ne demek çok daha iyi anlaşılabilir. Peki karot fiyatları nasıldır, karot uygulaması nerelerden yaptırılır?
Karot Fiyatları
Karot işleminin yapılabilmesi için öncelikle ön bir araştırma yapılması, karot örneklerinin nereden alınacağının belirlenmesi gerekir. Yüzeyin durumuna göre kullanılacak olan ekipman, numune sayısı, çalışacak personel sayısı belirlenir. Elde edilen sonuçlara göre de bir fiyat belirlenir. Nitekim karot fiyatları yapılacak olan delme işlemine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Bu yüzden ortalama bir fiyat bilgisi vermek de mümkün değildir.
Binaların güvenliğini sağlamak için önemli bir test olan karot hem gerekli durumlarda binaların tahliye edilmesini hem de binanın mevcut hasarlarının giderilmesini sağlar. Bu nedenle karot testinin hem yeni hem de eski binalar için yapılması büyük önem taşır. Eğer siz de binanızın güvenliğini sağlamak için bir karot testi yaptırmak isterseniz, hemen şimdi bizimle iletişime geçebilirsiniz.